, ,

#33: Van twee uitersten naar een behandeling: genen die dementie veroorzaken én factoren die beschermen | Met Bart de Strooper en Henne Holstege

Honderdplussers zonder geheugenverlies en jonge patiënten met alzheimer – wat kunnen we van hen leren om een behandeling te ontwikkelen? Hoogleraren Bart de Strooper en Henne Holstege onderzoeken facturen dementie veroorzaken én factoren die het juist voorkomen, vanuit compleet verschillende invalshoeken. Als celbioloog bestudeert Bart hoe amyloid eiwitten beginnen te klonteren in de hersenen, eerst in muizen, maar recent ook met een menselijk mini-brein – wat een wereld aan nieuwe mogelijkheden biedt. Henne benadert het vanuit de genetica, met de meest geavanceerde technieken ontrafelt ze het DNA op zoek naar genetische varianten die juist beschermen bieden tegen zulke ziekteprocessen. Aan de KU Leuven werken ze steeds nauwer samen om de puzzelstukjes aan elkaar te leggen en op basis hiervan gentherapie te ontwikkelen. Vol vuur spreken ze over de belofte en de gevaren van kunstmatige intelligentie, de lessen die we kunnen leren van de hiv/aids-crisis, en de noodzaak om als burgers de barricades op te gaan om af te dwingen dat levensreddende medicijnen beschikbaar komen voor wie ze nodig heeft.

Luister de episode

 

HersenHelden is de podcast van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC over ziekten die leiden tot dementie, vooral op jonge leeftijd. Presentator en onderzoeker Jetske van der Schaar gaat in gesprek met bijzondere gasten, van professor tot patiënt en van mantelzorger tot proefpersoon. Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor betere zorg en baanbrekend onderzoek. Ze praten over alles wat erbij komt kijken om de problemen te ontrafelen en op te lossen. Wat hebben ze bereikt, waar staan we nu en hoe ziet de toekomst eruit? Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

Met dank aan Marc Brouwer voor geluid en techniek.

,

Deciding on genetic testing for familial dementia: Perspectives of patients and families

Jetske van der Schaar, Sven J van der Lee, Eva C A Asscher, Yolande A L Pijnenburg, Christa M de Geus, Annelien L Bredenoord, Wiesje M van der Flier, Mariette A van den Hoven, Ellen M A Smets, Leonie N C Visser

 

Abstract

Introduction

We explored patients’ and families’ interest in, predictors of, and considerations regarding genetic testing for monogenic causes of dementia in a diagnostic setting.

Methods

This mixed‐methods study evaluated 519 consecutive Alzheimer Center Amsterdam patients for monogenic testing eligibility. Among those qualifying, differences between testers and non‐testers were analyzed. Thirty‐three patients completed questionnaires. Additionally, we conducted 21 semi‐structured interviews with 15 patients and 18 relatives. Verbatim transcripts were analyzed inductively.

Results

Of 138 (27%) eligible patients (46% female, age 61 ± 8 years, Mini‐Mental State Examination [MMSE] 22 ± 6), 75 (54%) underwent genetic testing. Testers had better cognition, higher quality of life, and more often undetermined diagnoses than non‐testers (all p < 0.05). Decisions were guided by intuitive, value‐driven judgments: testers sought to provide heredity information to relatives, enhance actionability, and reduce uncertainty, while non‐testers worried about psychosocial impact on family, or unfavorable timing.

Discussion

The substantial interest in genetic testing for monogenic causes of dementia underscores the need for further research into the implications of disclosing test results to memory clinic patients.

Lees het artikel (Engels)
, ,

#32: Innovatie in medicijnontwikkeling: hoe kan het slimmer, beter en sneller? | Met Jort Vijverberg en Rik van der Kant

Eind vorig jaar gaf het Europees Medicijn Agentschap groen licht voor een eerste behandeling die de ziekte van alzheimer vertraagt. Een enorme mijlpaal, maar geen silver bullet. Maar waarom kost medicijnontwikkeling zo tijd en geld, en vooral: hoe kan het efficiënter? Jort Vijverberg en Rik van der Kant, beiden werkzaam in Alzheimercentrum Amsterdam, zetten zich in om dit proces te versnellen en verbeteren. Als neuroloog heeft Jort zijn loopbaan gewijd aan het vinden van nieuwe behandelingen voor de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie. Hij is hoofdonderzoeker van ruim tien klinische trials in neurodegeneratie – en een bijzondere studie met Rik. Die is celbioloog en volgde een baanbrekende aanpak, waarmee hij ontdekte dat bestaande medicatie tegen hiv/aids ook invloed heeft op alzheimer. Samen zetten ze de stap van het laboratorium naar de kliniek om te kijken of dit effect heeft in patiënten. Met aanstekelijke energie en humor vertellen ze over innovatie in medicijnontwikkeling, waar we staan en vooral: waar het naartoe gaat.

Luister de episode

 

HersenHelden is de podcast van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC over ziekten die leiden tot dementie, vooral op jonge leeftijd. Presentator en onderzoeker Jetske van der Schaar gaat in gesprek met bijzondere gasten, van professor tot patiënt en van mantelzorger tot proefpersoon. Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor betere zorg en baanbrekend onderzoek. Ze praten over alles wat erbij komt kijken om de problemen te ontrafelen en op te lossen. Wat hebben ze bereikt, waar staan we nu en hoe ziet de toekomst eruit? Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

Met dank aan Marc Brouwer voor geluid en techniek.

,

Prevalence of Pathogenic Variants and Eligibility Criteria for Genetic Testing in Patients Who Visit a Memory Clinic

Sven J. Van Der Lee, Marc Hulsman, Rosalina Van Spaendonk, Jetske Van Der Schaar, Janna Dijkstra, Niccoló Tesi, Fred van Ruissen, Mariet Elting, Marcel Reinders, Itziar De Rojas, Corien C. Verschuuren-Bemelmans, Wiesje M. Van Der Flier, Mieke M. van Haelst, Christa de Geus, Yolande Pijnenburg, and Henne Holstege

 

Abstract

Background and Objectives

Identifying genetic causes of dementia in patients visiting memory clinics is important for patient care and family planning. Traditional clinical selection criteria for genetic testing may miss carriers of pathogenic variants in dementia-related genes. This study aimed identify how many carriers we are missing and to optimize criteria for selecting patients for genetic counseling in memory clinics.

Methods

In this clinical cohort study, we retrospectively genetically tested patients during 2.5 years (2010–2012) visiting the Alzheimer Center Amsterdam, a specialized memory clinic. Genetic tests consisted of a 54-gene dementia panel, focusing on Class IV/V variants per American College of Medical Genetics and Genomics guidelines, including APP duplications and the C9ORF72 repeat expansion. We determined the prevalence of pathogenic variants and propose new eligibility criteria for genetic testing in memory clinics. The eligibility criteria were prospectively applied for 1 year (2021–2022), and results were compared with the retrospective cohort.

Results

Genetic tests were retrospectively performed in in 1,022 of 1,138 patients (90%) who consecutively visited the memory clinic. Among these, 1,022 patients analyzed (mean age 62.1 ± 8.9 years; 40.4% were female), 34 pathogenic variant carriers were identified (3.3%), with 24 being symptomatic. Previous clinical criteria would have identified only 15 carriers (44% of all carriers, 65% of symptomatic carriers). The proposed criteria increased identification to 22 carriers (62.5% of all carriers, 91% of symptomatic carriers). In the prospective cohort, 148 (28.7%) of 515 patients were eligible for testing under the new criteria. Of the 90 eligible patients who consented to testing, 13 pathogenic carriers were identified, representing a 73% increase compared with the previous criteria.

Discussion

We found that patients who visit a memory clinic and carry a pathogenic genetic variant are often not eligible for genetic testing. The proposed new criteria improve the identification of patients with a genetic cause for their cognitive complaints. In systems without practical or financial barriers to genetic testing, the new criteria can enhance personalized care. In other countries where the health care systems differs and in other genetic ancestry groups, the performance of the criteria may be different.

Lees het artikel (Engels)
,

The need for personalization when sharing results of amyloid imaging for Alzheimer’s disease: Insights from a randomized experimental study

Agnetha D. Fruijtier, Wiesje M. van der Flier, Ingrid van Maurik, Jetske van der Schaar, Yolande A.L. Pijnenburg, Ellen M.A. Smets, Leonie N.C. Visser

 

Abstract

Introduction

To study information needs after receiving abnormal amyloid-PET results, and how individual characteristics moderate effects of different communication strategies on information recall.

Methods

In an online video-vignette experiment, seven vignettes each depicted a consultation of a physician sharing abnormal amyloid-PET results with a patient with Mild Cognitive Impairment(MCI), using different communication strategies. Healthy individuals (N = 1017; age 64 ± 8, 808(79 %) female), instructed to imagine themselves as the video-patient, viewed a randomly-assigned vignette and completed questionnaires to assess information needs and test moderation effects of gender, age, care-partner experience, health literacy, and coping.

Results

Sixty-three percent of participants (645/1017) would have liked to receive more information, e.g., on prognosis, additional information sources, lifestyle advice, and/or treatment. Emotional support benefited information recall in women, but not men. Emotional support and visually presenting the PET-scan were less beneficial for individuals with a stronger avoidant coping style, compared to most other strategies.

Conclusions

Most people wanted more information on varying topics, and gender and coping style influenced how communication strategies impacted information recall.

Lees het artikel (Engels)
, ,

#31: Frontotemporale Dementie: hoe herken je deze ziekte en hoe ga je ermee om? | Met Sterre de Boer en Margreet Mantel

Als het gaat om dementie, wordt vaak vergeten dat er veel meer vormen zijn dan alleen de ziekte van alzheimer, die typisch het geheugen aantast. Er kan ook sprake zijn van Frontotemporale Dementie, een aandoening die het geheugen doorgaans spaart, maar het karakter verandert, het gedrag verstoort, of de emoties uitwist. Hoe herken je een ziekte die zich zo uiteenlopende presenteert? En hoe ga je ermee om als je dierbare zich steeds ongepaster of zelfs asociaal uit? Daarover praten we met arts-onderzoeker Sterre de Boer en ervaringsdeskundige Margreet Mantel. Sterre promoveert deze week op dit onderwerp, en vertelt over haar bevindingen, van betere en snellere diagnostiek, tot nieuwe aanwijzingen voor het ontstaan van deze aandoening – waar Margreet haar echtgenoot Jan Willem verloor. Zij legt uit hoe haar openheid daarover leidde tot begrip en steun uit haar omgeving, niet alleen voor de ontremde reacties van haar man, maar ook de worsteling van haar gezin, en het taboe dat ze een nieuwe partner vond, voordat haar eerste liefde overleed.

Luister de episode

 

HersenHelden is de podcast van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC over ziekten die leiden tot dementie, vooral op jonge leeftijd. Presentator en onderzoeker Jetske van der Schaar gaat in gesprek met bijzondere gasten, van professor tot patiënt en van mantelzorger tot proefpersoon. Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor betere zorg en baanbrekend onderzoek. Ze praten over alles wat erbij komt kijken om de problemen te ontrafelen en op te lossen. Wat hebben ze bereikt, waar staan we nu en hoe ziet de toekomst eruit? Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

Met dank aan Marc Brouwer voor geluid en techniek.

, ,

#30: Normale veroudering of de eerste symptomen? Inzichten van tien jaar SCIENCe-onderzoek | Met Argonde van Harten en Nic Tesser

Met het tellen van de jaren gaat het denkvermogen langzaam achteruit. Maar wat is nog normale veroudering, en wanneer duiden de eerste zorgen op het ontwikkelen van dementie? Lang niet alle bezoekers van de geheugenpoli scoren onvoldoende op een cognitietest. Soms zijn de symptomen te herleiden tot behandelbare aandoeningen zoals een slaap- of stemmingsprobleem. Toch houden andere mensen klachten, en een deel van hen krijgt op langere termijn de diagnose alzheimer. In het SCIENCe-project wordt deze unieke doelgroep jaar op jaar gevolgd, om te bestuderen hoe, en bij wie de ziekte ontstaat. Ter ere van het tienjarig jubileum van deze bijzondere studie vertellen Argonde van Harten, de betrokken neuroloog, en Nic Tesser, een van de deelnemers, welke waardevolle inzichten een decennium aan onderzoek heeft opgebracht.

Luister de episode

 

HersenHelden is de podcast van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC over ziekten die leiden tot dementie, vooral op jonge leeftijd. Presentator en onderzoeker Jetske van der Schaar gaat in gesprek met bijzondere gasten, van professor tot patiënt en van mantelzorger tot proefpersoon. Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor betere zorg en baanbrekend onderzoek. Ze praten over alles wat erbij komt kijken om de problemen te ontrafelen en op te lossen. Wat hebben ze bereikt, waar staan we nu en hoe ziet de toekomst eruit? Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

Met dank aan Marc Brouwer voor geluid en techniek.

,

Amyloid PET disclosure in subjective cognitive decline: Patient experiences over time

Heleen M. A. Hendriksen, Tanja J. de Rijke, Agnetha Fruijtier, Elsmarieke van de Giessen, Argonde C. van Harten, Mardou S. S. A. van Leeuwenstijn-Koopman, Jetske van der Schaar, Calvin Trieu, Denise Visser, Ellen M. A. Smets, Leonie N. C. Visser and Wiesje M. van der Flier

 

Abstract

Introduction

We disclosed amyloid positron emission tomography (PET) results in individuals with subjective cognitive decline (SCD) and studied patient experiences and outcomes over a 6-month period.

Methods

Fifty-seven participants from the Subjective Cognitive Impairment Cohort (SCIENCe) (66 ± 8 years, 21 [37%] F, Mini-Mental State Examination 29 ± 1, 15 [26%] amyloid positive [A+]) completed questionnaires 1 week prior (T0), 1 day after (T1), and 6 months after amyloid PET disclosure (T2). Questionnaires addressed patient-reported experiences and outcomes.

Results

Independent of amyloid status, participants were satisfied with the consultation (scale 1–10; 7.9 ± 1.7) and information provided (scale 1–4; T1: 3.3 ± 0.9, T2: 3.2 ± 0.8). After 6 months, A+ participants reported more information needs (45% vs. 12%, p = 0.02). Independent of amyloid status, decision regret (scale 1–5; A+: 1.5 ± 0.9, A−: 1.4 ± 0.6, p = 0.53) and negative emotions (negative affect, uncertainty, anxiety) were low (all p > 0.15 and Pinteraction > 0.60).

Conclusions

Participants with SCD valued amyloid PET disclosure positively, regardless of amyloid status. The need for information after 6 months, which was stronger in A+ individuals, underscores the importance of follow-up.

Lees het artikel (Engels)
, ,

#29: Eeneiige tweelingen: dezelfde genen, dezelfde kans op alzheimer? | Met Anouk den Braber en Jacques en Fred Kueter

Bij een op de 250 geboortes komt er niet één kindje, maar een eeneiige tweeling ter wereld. Vroeger dacht men dat ze geluk brachten, of zelfs beschikten over magische kracht. En nog altijd blijven ze fascineren, ook in de wetenschap. Anouk den Braber, senior onderzoeker in Alzheimercentrum Amsterdam, is er al haar hele carrière door geboeid. Want als eeneiige tweelingen genetisch precies hetzelfde zijn, hebben ze dan ook hetzelfde risico op alzheimer? En in hoeverre spelen leeftijd en omgevingsfactoren een rol? Deze vragen bestudeert ze in onderzoeksdeelnemers zoals de gebroeders Jacques en Fred Kueter. Dit 71-jarige identieke duo doet al tien jaar mee aan de studie van Anouk. Met veel plezier en enthousiasme delen ze hun ervaringen en de resultaten van het onderzoek. Waarbij de gebroeders soms haast telepathisch lijken – kwestie van genen, of toch ook een beetje magie?

Luister de episode

 

HersenHelden is de podcast van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC over ziekten die leiden tot dementie, vooral op jonge leeftijd. Presentator en onderzoeker Jetske van der Schaar gaat in gesprek met bijzondere gasten, van professor tot patiënt en van mantelzorger tot proefpersoon. Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor betere zorg en baanbrekend onderzoek. Ze praten over alles wat erbij komt kijken om de problemen te ontrafelen en op te lossen. Wat hebben ze bereikt, waar staan we nu en hoe ziet de toekomst eruit? Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

Met dank aan Marc Brouwer voor geluid en techniek.

, ,

#28: Vijf soorten alzheimer | Met Betty Tijms en Pieter Jelle Visser

Het kreeg veel aandacht in de media: onze gasten van vandaag ontdekten dat er niet één, maar wel vijf soorten alzheimer zijn. Hun bevinding werd opgepikt als ‘doorbraak’ in de internationale pers, behandeld als ‘wereldnieuws’ in de talkshow Op1 én toegelicht in deze aflevering van HersenHelden. We praten erover met twee van de betrokken onderzoekers: Betty Tijms, psycholoog en neuro-informaticus in Alzheimercentrum Amsterdam; en Pieter Jelle Visser, klinisch epidemioloog en hoogleraar aan de Universiteit Maastricht. Samen gaan ze in op de eiwitten die een rol spelen bij het ontstaan van alzheimer, hoe ze te meten zijn met behulp van biomarkers en hoe ze verschillen tussen groepen patiënten. Met enthousiasme, optimisme en humor leggen ze uit waarom dit van belang is en wat het betekent voor de ontwikkeling van een gepersonaliseerde behandeling om de ziekte te remmen of zelfs te voorkomen.

Luister de episode

 

HersenHelden is de podcast van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC over ziekten die leiden tot dementie, vooral op jonge leeftijd. Presentator en onderzoeker Jetske van der Schaar gaat in gesprek met bijzondere gasten, van professor tot patiënt en van mantelzorger tot proefpersoon. Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor betere zorg en baanbrekend onderzoek. Ze praten over alles wat erbij komt kijken om de problemen te ontrafelen en op te lossen. Wat hebben ze bereikt, waar staan we nu en hoe ziet de toekomst eruit? Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

Met dank aan Marc Brouwer voor geluid en techniek.